کاتالیزور قطعه ای حساس و بسیار مهم در موتور خودرو می باشد. کاتالیست که قطعه ای گران قیمت بوده وظیفه ی کاهش مقدار آلایندگی را برعهده دارد.

در این مقاله می خواهیم با وظایف و اجزای کاتالیزور و نحوه ی عملکرد آن در خودرو آشنا شویم . در نهایت علائم خرابی و طول عمر این قطعه را بررسی می نماییم.

کاتالیزور ماشین چیست ؟

کاتالیست یا کاتالیزور قطعه ای مهم در خودرو های نسل سوم و چهارم است که با هدف کاهش میزان آلایندگی و حفاظت از محیط زیست نصب می شود.

زمانی که اتومبیل شما حرکت می کند یکسری گازهای گلخانه ای ایجاد می کند که آن گازهای گلخانه ای باید از طریق منبع های ابتدایی و انتهایی خارج شود.

در مسیر خروج این گازهای گلخانه ای قطعه ای سرامیکی به نام کاتالیزور قرار می گیرد.

کاتالیزور این گازهای سمی را می سوزاند و تا ۹۰ درصد از ورود این گاز های گلخانه ای به هوا جلوگیری می کند.

در ضمن میزان آلایندگی خودرو توسط قطعه ای به نام سنسور اکسیژن اندازه گیری شده و به ایسیو و یا کامپیوتر خودرو ارسال می شود.

تاریخچه استفاده از کاتالیزور

برای اولین بار در سال ۱۹۷۵ در ایالات متحده ی آمریکا، مبدل کاتالیست برای خودرو استفاده می شد.

طبق قوانین منع انتشار آلاینده های آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا از این سال به بعد دیگر در خودرو های بنزینی از کاتالیزور استفاده می شد.

اجزای تشکیل دهنده در ساخت کاتالیزور خودرو

１.پوسته ی بیرونی منبع

پوسته ی بیرونی منبع کاتالیزور از یک ورق فولادی رول شده تشکیل شده است.

２.فیلتر اصلی کاتالیزور

این فیلتر که به شکل یک استوانه ی زرد رنگ است از فلزات مختلف ( پالادیوم ، رودیوم و پلاتین ) که با لایه ای از سرامیک پوشیده شده اند تشکیل شده است.

３.مت

مت که از سرامیک ساخته شده است دور فیلتر می افتد و وظیفه ی گرم نگه داشتن فیلتر را برعهده دارد.

و همچنین نمی گذارد از اطراف فیلتر هوا رد شود.

نکته :

مبدل کاتالیست هر چقدر داغتر شود بهتر کار می کند و آلودگی ها را بهتر می گیرد.

کاتالیزور اگزوز چگونه در خودرو کار می کند؟

دودی که از اگزوز می آید پر از گازهای مونوکسید کربن، هیدروکربن و اکسید نیتروژن است.

این گازهای سمی وارد کاتالیزور می شوند و وقتی از آن سمت کاتالیزور خارج می شوند تبدیل به آب، دی اسید کربن و نیتروژن می شوند و سموم مضر در کاتالیزور باقی می ماند.

در واقع در فیلتر کاتالیزور سه تا اتفاق می افتد:

a)    گاز سمی اکسید نیتروژن تبدیل به اکسید نیتروژن و دی اکسید کربن می شود.

b)    گاز سمی مونوکسید کربن تبدیل به دی اکسید کربن می شود.

c)    و هیدروکربن هم که حاصل سوخت ناقص سوخت است با اکسیژن مخلوط می شود و تبدیل به دی اکسید کربن و آب می شود.

دلیل این سه اتفاق در فیلتر کاتالیزور، فلزاتی است که درون سرامیک وجود دارد.

و همچنین دلیل گران بودن فلز کاتالیزور نیز وجود همین فلزات است.

علائم خرابی کاتالیزور

همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم کاتالیزور یا همان مبدل کاتالیست، قطعه ای است که در مسیر سیستم اگزوز قرار می گیرد و توانایی این را دارد که تا ۹۰ درصد گازهای سمی خارج شده از پیشرانه ی اتومبیل را به گازهای غیرسمی تبدیل کند.

علائم زیر نشان دهنده ی خرابی مبدل کاتالیست است:

１.کاهش شتاب خودرو

یکی از مهم ترین علائم و نشانه های خرابی کاتالیزور، کاهش شتاب خودرو می باشد.

اگر بخش هایی از کاتالیزور به دلیل اشتعال سوخت خام در اگزوز ذوب شود و یا اگر روی مبدل کاتالیست یک لایه کربن ایجاد شود، در اینصورت قسمت هایی از کاتالیزور مسدود می شود.

در نتیجه ی مسدود شدن کاتالیزور، گازهای خروجی موتور دیگر به خوبی نمی توانند از اگزوز خارج شوند و در اینصورت با کاهش توان موتور مواجه می شویم.

به همین دلیل شتاب خودرو به خصوص شتاب اولیه ی خودرو کاهش می یابد.

２.خارج شدن بوی بد از اگزوز خودرو

از دیگر نشانه های خرابی کاتالیزور می توان به خروج بوی بد از اگزوز در هنگام روشن کردن خودرو اشاره کرد.

در واقع یکی از دلایل اینکه بوی بد از اگزوز خودرو بخصوص در اول صبح احساس می شود، خراب شدن و پر شدن کاتالیست می باشد.

３.روشن شدن چراغ چک خودرو

روشن شدن چراغ چک می تواند به دلیل خرابی و یا عدم عملکرد کاتالیزور باشد.

همانطور که میدانید کامپیوتر خودرو با استفاده از یکسری از سنسور هایی که  روی آن نصب است از وضعیت بخش های مختلف خودرو مطلع می شود و دستور لازم را ارسال می کند.

یکی از سنسور ها، سنسور اکسیژن می باشد که وظیفه ی سنجش میزان آلایندگی و ارسال اطلاعات به ایسیو را برعهده دارد.

حالا اگر میزان آلایندگی زیاد باشد کامپیوتر خودرو از طریق روشن شدن چراغ چک راننده را از این موضوع آگاه می کند.

نشانه های دیگر خرابی کاتالیزور :

•   بد روشن شدن خودرو
•     مقادیر هیدروکربن و مونوکسید کربن در تست آلایندگی بیشتر از حد نرمال باشد.
•     لرزش در هنگام درجا کار کردن خودرو

نکته ی دیگری که درباره کاتالیزور وجود دارد این است که کاتالیزور بعد  از مدتی پر می شود و موتور دیگر نمی تواند نفس بکشد.

از کجا بفهمیم کاتالیزور ماشین پر شده است ؟

•    کاهش سرعت نهایی خودرو
•    بالا رفتن دمای موتور
•     کاهش پرتاب دود اگزوز
•     حرارت بیش از حد دود اگزوز

آیا می توان کاتالیزور ماشین را شستشو داد ؟

یکی از سوالاتی که برای اکثر رانندگان به وجود می آید این است که آیا می شود در زمان پر شدن کاتالیزور ماشین آن را شستشو داد؟

در پاسخ باید گفت که مایعی به نام cat cleanear وجود دارد که تمیزکننده ی کاتالیزور است.

این مایع را به همراه بنزین داخل باک بنزین می ریزند و با خودرو حرکت می کند.

البته استفاده از این مایع همیشه جوابگو نیست و در موارد کمی احتمال دارد که پر شدن کاتالیزور خودرو برطرف شود.

عمر مفید کاتالیزور ماشین

عمر این قطعه ی مهم و گران قیمت بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر می باشد و بعد از این مدت کارایی خود را از دست می دهد و باید تعویض شود.

سعی کنید همیشه موتور خود را تنظیم کنید تا کاتالیزور برای سال های سال کار کند.

سرقت کاتالیزور خودرو ها

اخیرا با پدیده ی جدید سرقت کاتالیزور خودرو ها روبه رو هستیم.

این اتفاق که معمولا در خودرو های صفر کیلومتر اتفاق می افتد به دلیل فلزات گرانبهای این قطعه می باشد که از خاک کاتالیزور استخراج می گردد.

در واقع افراد سودجو از ناآگاهی رانندگان سواستفاده کرده و اقدام به سرقت این قطعه می نمایند.

همچنین اگر می خواهید خودرو ی دست دومی هم خریداری کنید دقت که این قطعه داخل اتومبیلتان نصب باشد و توسط افراد سودجو جدا نشده باشد.