یکی از قطعات مهم و کاربردی در سیستم‌های برقی خودرو ، رله های خودرویی بوده که وظیفه کنترل جریان‌های الکتریکی بالا با استفاده از یک جریان کوچک‌تر را بر عهده دارد. این قطعه بهینه‌سازی عملکرد بخش‌های مختلف خودرو مانند سیستم روشنایی، تهویه، بوق و دیگر اجزای الکتریکی را تضمین می‌کند. اما رله چیست دقیقاً؟ چرا آشنایی با آن برای هر راننده و تکنسین اهمیت دارد؟ در این مقاله به بررسی کاربردهای رله در خودرو پرداخته بگونه ای که در انتها متوجه می شوید چرا باید هنگام نیاز به خرید رله انتخاب مناسبی داشته باشیم.

رله چیست؟

رله یک قطعه الکترومکانیکی است که برای کنترل مدارهای الکتریکی استفاده می‌شود. این قطعه با استفاده از یک سیگنال کوچک الکتریکی، قادر است مدارهای بزرگ‌تر و پرقدرت‌تر را خاموش یا روشن کند. رله معمولاً در جایی که نیاز به کنترل از راه دور و ایمنی بالا وجود دارد، مانند سیستم‌های برقی خودرو یا تجهیزات صنعتی، استفاده می‌شود.

رله خودرو یکی از اجزای مهم سیستم برقی خودرو است که برای کنترل جریان‌های الکتریکی بالا با استفاده از یک جریان الکتریکی کم کاربرد دارد. رله ی خودرو در تعریف عامیانه یک کلید الکتریکی می باشد. همانطور که می دانید با استفاده از کلید می توانیم یک مدار را به صورت  دستی قطع و وصل کنیم، اما در خودرو نیاز است قطع و وصل یک مدار از طریق جریان الکتریکی صورت گیرد.به همین منظور از قطعه ای کوچک به نام رله استفاده می شود. در واقع رله با یک جریان کم می تواند جریان نسبتا بالایی را قطع و وصل کند.

این قطعه کاربردی به بهینه‌سازی عملکرد سیستم‌های مختلف خودرو از جمله چراغ‌ها، شیشه‌پاک‌کن‌ها، سیستم تهویه و حتی سیستم‌های ایمنی کمک می‌کند.

اجزای تشکیل دهنده رله خودرو چیست 

•        سیم پیچ
•        فنر
•        کنتاکت

رله از دو بخش اصلی تشکیل شده است: سیم‌پیچ و کنتاکت‌ها. هنگامی که جریان الکتریکی از سیم‌پیچ عبور می‌کند، میدان مغناطیسی ایجاد می‌شود و باعث جابجایی کنتاکت‌ها می‌گردد. این عمل به رله اجازه می‌دهد تا مدار الکتریکی را باز یا بسته کند. یکی از مزیت‌های رله‌ها این است که می‌توانند بدون دخالت مستقیم انسان و با مصرف انرژی کم، مدارهای پیچیده‌ای را مدیریت کنند.

کاربرد رله در خودرو چیست ؟ 

رله‌ها در خودروها نقش حیاتی در کنترل سیستم‌های برقی دارند. از آن‌ها برای مدیریت و کنترل سیستم‌های پرمصرف مانند چراغ‌ها، شیشه‌پاک‌کن‌ها، بخاری، کولر و سیستم‌های ایمنی استفاده می‌شود. بدون رله‌ها، این سیستم‌ها باید مستقیماً از سوئیچ‌های خودرو تغذیه شوند که این امر می‌تواند به سوئیچ‌ها و سیم‌های خودرو آسیب برساند و عملکرد ایمن خودرو را به خطر بیندازد.

یکی از کاربرد های رله برای زمانی است که از طول عمر اتومبیل گذشته و ماشین ما به اصطلاح فرسوده شده است.در این صورت مقاومت افزایش پیدا می کند. با افزایش مقاومت جریان عبوری از سیم کم می شود. برای جبران این جریان کم شده از رله استفاده می شود.

مثلا برای لامپ های چراغ جلو، برای بوق،‌برای استارت و یا هر قطعه ای که مدار اصلی آن دچار مقاومت شده و جریان موردنیاز تامین نمی گردد از رله استفاده می شود.

طرز کار رله ماشین

هر رله از ۴ یا ۵ پایه تشکیل شده است که پایه ی وسطی آن Normal Close (NC)  است.

هر رله برای فعال شدن از یک بوبین تشکیل شده است که اتصال را مابین پایه های دیگر برقرار می کند.

دو پایه ای که دقیقا روبه روی هم هستند مرتبط با بوبین بوده و پایه های دیگر مربوط به ورودی و خروجی می باشند.

برای فعال شدن بوبین رله یکی از پایه ها منفی ثابت می دهیم . زمانی که مثبت را به پایه ی دیگر اعمال کنیم بوبین عمل کرده و پلاتین ها به هم می چسبد در نتیجه مثبت باتری از داخل رله عبور کرده و به مصرف کننده ای که نیاز داریم می رسد.

آشنایی با انواع رله های پرکاربرد

رله‌ها یکی از قطعات الکترومکانیکی پرکاربرد در سیستم‌های برقی و الکترونیکی هستند که وظیفه کنترل جریان‌های الکتریکی بزرگ با استفاده از جریان‌های کوچک‌تر را بر عهده دارند. این قطعات به دلیل توانایی‌شان در قطع و وصل کردن مدارها، در بسیاری از صنایع از جمله خودرو، تجهیزات صنعتی، سیستم‌های حفاظتی و حتی لوازم خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله با انواع مختلف رله، از جمله رله حرارتی، مغناطیسی، زمانی و دیگر انواع آن آشنا خواهیم شد.

1. رله مغناطیسی

یکی از انواع رایج رله‌ها، رله مغناطیسی است. این نوع رله با استفاده از میدان مغناطیسی تولید شده توسط یک سیم‌پیچ، کنتاکت‌ها را جابه‌جا کرده و مدار را قطع یا وصل می‌کند. رله مغناطیسی از قطعات مهم در سیستم‌های برقی خودرو و صنایع الکترونیک محسوب می‌شود.

رله‌های مغناطیسی به دلیل توانایی بالا در مدیریت جریان‌های الکتریکی قوی، برای کنترل سیستم‌هایی مانند روشنایی، فن‌ها و حتی موتورهای الکتریکی استفاده می‌شوند. این رله‌ها از نظر ساختار ساده و در عین حال بسیار مؤثر هستند و به دلیل پاسخ‌دهی سریع و دقت بالا، در کاربردهای متنوع مورد توجه قرار می‌گیرند.

2. رله حرارتی

رله حرارتی یکی دیگر از انواع مهم رله‌هاست که به منظور حفاظت از تجهیزات الکتریکی در برابر گرمای زیاد طراحی شده است. این نوع رله معمولاً در مدارهایی استفاده می‌شود که احتمال دارد دمای قطعات یا سیم‌ها افزایش یابد و موجب آسیب به تجهیزات شود.

رله حرارتی با استفاده از یک المان حرارتی کار می‌کند که به افزایش دما حساس است. هنگامی که دمای مدار به حد معینی برسد، این المان فعال می‌شود و مدار را قطع می‌کند تا از افزایش بیش از حد دما و آسیب به تجهیزات جلوگیری کند. از رله‌های حرارتی در موتورهای الکتریکی، سیستم‌های تهویه و بسیاری از تجهیزات صنعتی استفاده می‌شود.

3. رله زمانی (تایمر رله)

رله زمانی یا تایمر رله نوعی رله است که عملکردش بر اساس زمان‌بندی تنظیم شده انجام می‌شود. این رله در مدارهایی استفاده می‌شود که نیاز به قطع یا وصل جریان در زمان مشخصی دارند. برای مثال، در برخی سیستم‌های روشنایی، تهویه یا حتی برخی ماشین‌های صنعتی، رله‌های زمانی برای مدیریت زمان فعالیت تجهیزات استفاده می‌شوند.

تایمر رله‌ها قابلیت تنظیم زمان دارند و پس از گذشت زمان معین، مدار را قطع یا وصل می‌کنند. این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در سیستم‌های خودکار و اتوماتیک، جایی که نیاز به کنترل دقیق زمان وجود دارد، بسیار مناسب کرده است.

4. رله حالت جامد (Solid State Relay)

رله حالت جامد نوعی رله است که به جای استفاده از قطعات الکترومکانیکی، از قطعات الکترونیکی برای کنترل جریان استفاده می‌کند. این نوع رله‌ها به دلیل عدم وجود قطعات متحرک، عمر طولانی‌تری دارند و در برابر شوک‌ها و لرزش‌ها مقاوم‌تر هستند.

رله‌های حالت جامد بیشتر در سیستم‌هایی که نیاز به تغییرات سریع و پیوسته در جریان دارند، استفاده می‌شوند. این رله‌ها به دلیل سرعت بالای سوئیچینگ و مقاومت بیشتر در برابر خرابی‌های مکانیکی، در سیستم‌های کنترل صنعتی و تجهیزات حساس کاربرد فراوانی دارند.

5. رله فشار

رله فشار یا پرشر سوئیچ نوعی رله است که بر اساس فشار موجود در یک سیستم کار می‌کند. این نوع رله در سیستم‌هایی مانند پمپ‌ها و کمپرسورها که فشار مهم است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. زمانی که فشار به حد معینی برسد، رله فشار فعال شده و مدار را قطع یا وصل می‌کند.

رله‌های فشار در صنایع مختلف از جمله صنایع نفت، گاز و تولید انرژی کاربرد دارند و به دلیل دقت بالا در کنترل فشار و جلوگیری از وقوع خطرات ناشی از فشار بیش از حد، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.

6. رله جریان

رله جریان برای حفاظت از مدارها در برابر جریان‌های غیرعادی طراحی شده است. این نوع رله زمانی فعال می‌شود که جریان الکتریکی در مدار از حد مجاز فراتر رود. رله جریان معمولاً در سیستم‌های برق صنعتی و خانگی برای جلوگیری از خطرات ناشی از اضافه جریان مانند آتش‌سوزی یا آسیب به تجهیزات استفاده می‌شود.

رله‌های جریان به دو نوع جریان بالا و جریان پایین تقسیم می‌شوند. در سیستم‌های حفاظتی، این رله‌ها به همراه قطع‌کننده‌های مدار برای کنترل و محافظت از تجهیزات الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

7. رله ولتاژ

رله ولتاژ مشابه رله جریان عمل می‌کند اما بر اساس تغییرات ولتاژ کار می‌کند. اگر ولتاژ مدار از حد تعیین شده تجاوز کند یا به زیر آن برسد، رله ولتاژ فعال می‌شود و مدار را قطع یا وصل می‌کند. این نوع رله بیشتر در سیستم‌های حساس به ولتاژ مانند تجهیزات الکترونیکی دقیق استفاده می‌شود.

رله‌های ولتاژ در مواقعی که ولتاژ مدار نوسانات شدید داشته باشد یا کاهش ولتاژ غیرمنتظره رخ دهد، به کار گرفته می‌شوند. این رله‌ها به جلوگیری از آسیب دیدن تجهیزات ناشی از تغییرات ناگهانی ولتاژ کمک می‌کنند.

آشنایی با انواع رله های خودرویی

1. رله دوبل

رله دوبل یکی از مهم‌ترین رله‌های خودرو است که در سیستم‌های تزریق سوخت و جرقه‌زنی نقش دارد. این رله در واقع ترکیبی از دو رله در یک قطعه است که وظیفه تأمین برق مورد نیاز برای عملکرد واحدهای کنترلی و تجهیزات موتور خودرو را بر عهده دارد.

رله دوبل در خودروهایی که دارای سیستم‌های انژکتوری هستند، برای تغذیه برق به انژکتورها، ECU (واحد کنترل الکترونیکی) و پمپ بنزین به کار می‌رود. این رله با قطع و وصل کردن جریان برق به این اجزا، به بهینه‌سازی مصرف سوخت و کارکرد صحیح موتور کمک می‌کند. اگر رله دوبل به درستی کار نکند، خودرو ممکن است روشن نشود یا عملکرد ضعیفی داشته باشد. 

2. رله فن

رله فن یکی دیگر از رله‌های مهم خودرو است که وظیفه کنترل فن رادیاتور را بر عهده دارد. فن رادیاتور وظیفه خنک کردن موتور را دارد و با کمک رله فن، روشن و خاموش می‌شود. رله فن با دریافت سیگنال از سنسور دما یا واحد کنترل موتور، در زمان مناسب فن را فعال یا غیرفعال می‌کند تا دمای موتور در حالت مطلوب باقی بماند.

در صورتی که رله فن خراب شود، فن رادیاتور نمی‌تواند به درستی کار کند و این موضوع ممکن است منجر به گرم شدن بیش از حد موتور و آسیب به سیستم خنک‌کننده خودرو شود.

3. رله بوق

رله بوق نقش مهمی در سیستم بوق خودرو دارد و به بهینه‌سازی عملکرد این سیستم کمک می‌کند. بوق خودرو به دلیل نیاز به جریان بالای الکتریکی، نمی‌تواند به‌صورت مستقیم به سوئیچ بوق متصل شود. در اینجا، رله بوق وارد عمل می‌شود و با قطع و وصل کردن جریان برق، امکان فعال‌سازی بوق با فشار کم روی کلید بوق را فراهم می‌کند.

خرابی رله بوق می‌تواند منجر به عدم کارکرد صحیح بوق شود یا حتی باعث شود که بوق به طور مداوم فعال بماند. به همین دلیل، بررسی و اطمینان از سالم بودن این رله در صورت بروز مشکل در بوق خودرو ضروری است.

4. رله چراغ

رله چراغ در خودروها برای کنترل سیستم روشنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رله با مدیریت جریان برق به چراغ‌های جلو، چراغ‌های ترمز و سایر چراغ‌های خودرو، امکان کنترل ایمن و دقیق روشنایی خودرو را فراهم می‌کند.

با توجه به این‌که چراغ‌های خودرو از جریان‌های بالای الکتریکی استفاده می‌کنند، وجود رله چراغ به جلوگیری از سوختن کلیدهای چراغ و سیم‌های خودرو کمک می‌کند. همچنین این رله نقش مهمی در افزایش طول عمر سیستم روشنایی خودرو دارد. خرابی رله چراغ می‌تواند منجر به خاموش شدن ناگهانی چراغ‌ها یا کارکرد ناقص آن‌ها شود که این امر به خصوص در رانندگی شبانه می‌تواند خطرناک باشد.

5. رله پمپ بنزین

رله پمپ بنزین وظیفه تأمین جریان برق به پمپ بنزین خودرو را بر عهده دارد. پمپ بنزین با استفاده از برق، سوخت را از باک به موتور انتقال می‌دهد. رله پمپ بنزین با دریافت سیگنال از ECU، جریان برق را به پمپ بنزین می‌رساند و به این ترتیب عملکرد صحیح سیستم سوخت‌رسانی را تضمین می‌کند.

اگر رله پمپ بنزین خراب شود، پمپ بنزین قادر به ارسال سوخت به موتور نخواهد بود و در نتیجه، خودرو روشن نمی‌شود یا به صورت ناگهانی خاموش می‌شود.

6. رله برف‌پاک‌کن

رله برف‌پاک‌کن در سیستم شیشه‌پاک‌کن خودرو نقش دارد و وظیفه کنترل سرعت و زمان‌بندی حرکت برف‌پاک‌کن‌ها را بر عهده دارد. این رله به سوئیچ برف‌پاک‌کن متصل است و با فعال‌سازی موتور برف‌پاک‌کن، به حرکت سریع یا آهسته آن کمک می‌کند.

خرابی رله برف‌پاک‌کن می‌تواند منجر به عدم کارکرد صحیح این سیستم شود و در شرایط جوی نامناسب مانند بارندگی، خطرناک باشد.

7. رله هیتر (گرم‌کننده)

رله هیتر یکی از رله‌های مهم در خودروهای مجهز به سیستم گرمایشی است که وظیفه کنترل جریان برق به گرم‌کننده‌های داخلی خودرو، از جمله گرم‌کن صندلی‌ها و گرم‌کن شیشه عقب را بر عهده دارد.

این رله با فعال‌سازی هیتر، به تأمین راحتی راننده و سرنشینان در هوای سرد کمک می‌کند. خرابی رله هیتر ممکن است منجر به عدم کارکرد گرم‌کن‌ها شود و باعث کاهش کارایی سیستم گرمایشی خودرو شود.

8. رله راهنما

رله راهنما یا فلاشر نقش کنترل چراغ‌های راهنما و چراغ‌های خطر خودرو را بر عهده دارد. این رله با تنظیم زمان‌بندی چشمک‌زن چراغ‌های راهنما، به هشدار دادن به سایر رانندگان در زمان تغییر مسیر یا استفاده از چراغ خطر کمک می‌کند.

خرابی رله راهنما می‌تواند باعث کارکرد نامنظم یا عدم کارکرد چراغ‌های راهنما شود که این موضوع می‌تواند ایمنی رانندگی را به خطر بیندازد.

9. رله کولر ماشین

رله کولر ماشین یکی از اجزای کلیدی در سیستم تهویه مطبوع خودرو است که به کنترل و مدیریت برق کولر کمک می‌کند. این رله وظیفه دارد تا جریان الکتریکی مورد نیاز کمپرسور کولر را مدیریت کند و با قطع و وصل جریان، عملکرد کولر را تنظیم کند. به دلیل نیاز کولر به جریان برق بالا، رله کولر ماشین به عنوان واسطه‌ای بین کلید روشن و خاموش کولر و کمپرسور عمل می‌کند و از آسیب رسیدن به کلیدهای کنترلی جلوگیری می‌کند.

رله کولر خودرو با دریافت سیگنال از سیستم تهویه مطبوع، کمپرسور را فعال می‌کند تا فرآیند خنک‌سازی آغاز شود. در صورتی که این رله خراب شود، کمپرسور قادر به روشن شدن نخواهد بود و در نتیجه، کولر خودرو کار نخواهد کرد. یکی از نشانه‌های خرابی رله کولر، عدم کارکرد صحیح کولر حتی در زمانی که سایر بخش‌های سیستم تهویه به درستی کار می‌کنند، است.

نتیجه گیری و سخن پایانی 

رله یکی از اجزای کلیدی سیستم‌های برقی خودرو است که با مدیریت جریان‌های الکتریکی، به عملکرد بهینه و ایمن خودرو کمک می‌کند. این قطعه با توجه به کاربرد گسترده‌اش در بخش‌های مختلف مانند روشنایی، تهویه، بوق و فن، نقشی حیاتی در حفظ سلامت سیستم‌های الکتریکی خودرو دارد. شناخت دقیق رله چیست و نحوه کارکرد آن، به رانندگان و تکنسین‌ها کمک می‌کند تا در مواقع نیاز، تصمیمات بهتری درباره نگهداری  بگیرند. استفاده از لوازم یدکی خودرو با کیفیت بالا، به‌ویژه رله‌ها، نه تنها عمر مفید خودرو را افزایش می‌دهد، بلکه به ایمنی و بهبود تجربه رانندگی نیز منجر می‌شود.